Odunpazarı evleri Eskişehir’in kültürel eserleri arasında en önemlilerindendir.şehrin kültürel yapısının temel yapı taşlarından biridir. Eskişehir açısından önemli turizm merkezlerinden biridir.
Odunpazarı Evleri tarihi Atatürk Lisesi civarında kalan bölgededir. Burada çeşitli müzeler, kültürel ve ticari değer taşıyan mağazalar, bir kaç sahaf, dernekler ve kültür merkezleri bulunmaktadır. Odunpazarı evleri belirli bir dönemin sosyal ve kültürel hayatını yansıtıyor.Öte yandan evlerin, malzeme, teknik ve işçiliğin günümüzde kullanılmayan bir teknolojinin ürünü olması da Odunpazarı’na karakter kazandıran önemli bir mimari farklılıktır. Odunpazarı’ndaki harap evler yenilendi, semt günümüzdeki görünümüne kavuştu. Evlerin büyük kısmı yenilense de arka bölümlerde restorasyonlar sürüyor. Tarihi yapıların bu kadar popüler olmasının nedeni ise mimarileri. Bölgedeki evler, Osmanlı Sivil Mimarisi’nin en güzel örnekleri arasında..
Evler genel olarak; arsanın tümünü kapsayan bahçesiz konutlar, yan bahçeli, arka bahçeli ve ön bahçeli konutlar olarak planlanmıştır. Evler çoğunlukla 2,kısmen 3 katlıdır. Geleneksel konutların inşa edildiği dönemdeki aile büyüklüğü ve yaşam biçimi nedeniyle evler, oldukça geniş tasarlanmıştır.Yapıların bodrum katları genelde moloz aş ve kerpiçle yapılarak üzeri sıvanmış; üst katları ise, ahşap malzemeyle yapılarak kerpiçle doldurulmuştur.Günümüzde evlerin bir kısmı halen konut. Diğerleri ise müze, butik otel ve kafe restoran. Mahalle, dar sokakları, bitişik düzen bahçeli evleri, çeşmeleri ve ufak meydanlarıyla sizi geçmişe sürüklüyor.Kentin önemli tarihi yapılarından Kurşunlu Cami ve Külliyesi de bu bölgede. Osmanlı vezirlerinden Çoban Mustafa Paşa tarafından 1517 -1525 yılları arasında inşaa ettirilmiş. Çok kısa bir sürede dünya çapında üne kavuşan bu yapılar Eskişehir’e yolu düşen her gezgin tarafından mutlaka görülmelidir.
Soluklanıp bir şeyler atıştırabileceğiniz, bölgenin en güzel yapılarından Osmanlı Evi. Birinci dönem milletvekillerinden Halil İbrahim Efendi’ye ait konak 19’uncu yüzyıl ahşap mimarisinin tipik örneği. Atatürk de misafiri oldu. 2006’da belediyenin restorasyonuyla müze restorana dönüştürüldü.
Odunpazarı Evleri içinde yer alan bazı evler de halen konut olarak kullanılmaktadır. Odunpazarı Evleri’nin tarihi Eskişehir tarihiyle özdeştir. Daha çok Türkmen izleri taşıyan bu evlerde Osmanlı ve Türkmen yerleşim biçimleri yansıtılmıştır.. Bu gün evlerin mimari yapısının zarar gördüğü bilinse de halen eski biçimini muhafaza etmiş yapılar da bulunmaktadır.Şehrin yüksek bir bölgesinde Bademlik tarafında yer alırlar, bu evler aynı zamanda Eskişehir’in ilk Osmanlı yerleşimini de simgelemektedirler. Eskişehir’de gezilecek en güzel yerlerden biridir. Osmanlı örneklerini koruyan kent, kıvrımlı yolları, çıkmaz sokakları, ahşap süslemeli bitişik düzenli, cumbalı evleri ile örf, adet ve geleneklerini koruyarak bir bütün olarak günümüze kadar gelmiştir.Cam Sanatları Müzesi de Odunpazarı’nda yer almaktadır.
Zenginliği tembellikle karıştıranların utancıdır Odunpazarı. Tarihe kafa tutanların, inadına direnenlerin mekanıdır Odunpazarı…Torunu ile aynı evde uyayabilmenin zenginlik olduğunu haykıranlarındır Odunpazarı. Para değil hatıra biriktirenlerin, gerçek servetin hatıra ve ustalık olduğunu anlatanlarındır Odunpazarı. Hala sokak aralarında top oynamanın verdiği hazdır Odunpazarı. Büyük kültür birikimine sahip odunpazarı evlerini muhakkak gezip görmelisiniz.